– Trong nhiều thập kỷ qua, Trung Quốc đã phát triển thành công xưởng của thế giới với hoạt động xuất khẩu hàng loạt hàng hoá giá rẻ đi khắp thế giới.
Tuy nhiên, Trung Quốc hiện đang phải vật lộn với một thị trường bất động sản yếu ớt và tỷ lệ thất nghiệp ở giới trẻ cao kỷ lục. Quốc gia này có thể sẽ sớm xuất khẩu một thứ khác ra thế giới: giảm phát và tăng trưởng chậm chạp.
Sau hơn ba năm phong toả nghiêm ngặt để chống dịch COVID-19, nền kinh tế Trung Quốc đang gặp khó khăn và nhiều vấn đề kéo dài hàng thập kỷ sắp gây hoạ cho nước này.
Xây dựng quá mức đã đẩy ngành bất động sản vào khủng hoảng, chính quyền địa phương chật vật giải quyết khối nợ lớn, tỷ lệ thất nghiệp ở người trẻ vọt lên mức kỷ lục 21,3% vào tháng 7 – hoặc cao tới 46% theo ước tính của bên thứ ba.
Bên cạnh đó, căng thẳng gia tăng giữa Trung Quốc và phương Tây có thể buộc hai khối phải “tách rời” về kinh tế.
Hai bên đều đang cố gắng giảm bớt sự phụ thuộc vào nhau, đặc biệt là trong lĩnh vực thương mại và đầu tư. Điều này có thể cản trở hơn nữa nền kinh tế dựa vào xuất khẩu của Trung Quốc.
Vậy câu hỏi đặt ra ở hiện tại là Trung Quốc sẽ xuất khẩu giảm phát như thế nào?
Thứ nhất, với vị thế là quốc gia tiêu thụ hàng hoá công nghiệp lớn nhất thế giới, Trung Quốc có ảnh hưởng to lớn đến giá cả của mọi thứ, từ quặng sắt đến thép.
Thứ hai, khi doanh số bán hàng trong nước sụt giảm, các nhà sản xuất Trung Quốc có thể sẽ hạ giá thành, khiến lượng hàng hoá giá rẻ được xuất khẩu ra nước ngoài ngày càng nhiều.
Lo ngại rằng những vấn đề của Trung Quốc đang báo hiệu một kỷ nguyên mới cho nước này. Trong kỷ nguyên đó, tăng trưởng GDP của Trung Quốc sẽ thấp hơn hẳn so với trước đây. Và do Trung Quốc hiện chiếm đóng góp khoảng 35% tăng trưởng GDP toàn cầu, điều đó cũng đồng nghĩa rằng nền kinh tế thế giới sẽ bước vào một kỷ nguyên hoàn toàn mới.
Đầu năm 2023, nhiều nhà kinh tế hy vọng rằng nền kinh tế Trung Quốc sẽ tăng trưởng mạnh trong năm nay, sau khi nước này loại bỏ chính sách Zero COVID, tạo điều kiện cho người tiêu dùng và doanh nghiệp trở lại hoạt động bình thường.
Tuy nhiên, quá trình phục hồi đã mất đà, khiến một số chuyên gia lo sợ rằng Trung Quốc đang phải đối mặt với “thập kỷ mất mát” tương tự như Nhật Bản trong thập niên 1990. Dân số già hoá, khối nợ phình to và thị trường bất động sản lao dốc đã gây ra một cuộc suy thoái bảng cân đối kế toán tại đất nước tỷ dân, nhà kinh tế Richard Koo của Viện Nghiên cứu Nomura cho hay vào tháng 6. Ông Koo cũng nhấn mạnh rằng người tiêu dùng và doanh nghiệp Trung Quốc đang tập trung tiết kiệm và trả nợ, thay vì chi tiêu hoặc đầu tư.
Theo quan điểm của vị chuyên gia kinh tế, GDP quý II của Trung Quốc chỉ tăng 0,8% so với quý trước do nhu cầu tiêu dùng yếu đi. Trong quý đầu năm 2023, GDP tăng 2,2% so với quý liền kề.
Ngoài suy thoái bảng cân đối kế toán và thực trạng thất nghiệp ở thanh niên, khối nợ của chính quyền các địa phương tại Trung Quốc đã lên tới 13.000 tỷ USD vào năm 2022 và giá bất động sản đã tụt mạnh do nhiều năm phát triển quá mức.
Mức độ dư cung nhà ở tại Trung Quốc đã tăng đáng kể trong những năm gần đây. Trên toàn quốc, tổng cộng có 4 triệu căn hộ đã hoàn thiện nhưng không có người ở, khiến các nhà phát triển rơi vào tình trạng khó khăn.
Country Garden, một trong những tập đoàn địa ốc lớn nhất Trung Quốc, đang đứng trên bờ vực vỡ nợ. Đối thủ một thời của họ là Evergrande (HK:3333) tháng này đã phải nộp đơn xin bảo hộ phá sản tại Mỹ sau khi vỡ nợ trái phiếu quốc tế vào năm 2021.
Tất cả những vấn đề trên đã dẫn đến một cuộc khủng hoảng niềm tin, kìm hãm nền kinh tế Trung Quốc.
Nhu cầu sụt giảm đã góp phần gây ra tình trạng giảm phát. Một số nhà kinh tế cho rằng giảm phát tại Trung Quốc có thể làm chậm lạm phát ở Mỹ trong tương lai gần, cho phép Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) tạm dừng chiến dịch tăng lãi suất trong 17 tháng qua.
Tuy nhiên, giảm phát có thể là một căn bệnh kinh tế có hậu quả kéo dài. Giảm phát thường tạo ra một vòng luẩn quẩn trong nền kinh tế, khi giá cả đi xuống khiến người tiêu dùng hạn chế chi tiêu, từ đó làm cho lợi nhuận doanh nghiệp bốc hơi, buộc họ phải sa thải nhân công hoặc cắt giảm đầu tư.
Nói cách khác, một nền kinh tế xuất hiện tình trạng giảm phát thường là một nền kinh tế đang thu hẹp lại. Mặc dù GDP của Trung Quốc từng tăng trưởng nhanh chóng trong hàng chục năm sau khi nhà lãnh đạo Đặng Tiểu Bình cải cách nền kinh tế, ông dự đoán tốc độ tăng trưởng sẽ đạt trung bình khoảng 3,5 – 4% trong thập kỷ tới.
Trong kịch bản đó, do sự suy yếu của nền kinh tế Trung Quốc mà tăng trưởng của Mỹ cũng sẽ chững lại, còn khoảng 1,5% mỗi năm. Song, các quốc gia mới nổi tại Đông Nam Á có thể sẽ chịu thiệt hại nhiều hơn vì nền kinh tế của khu vực này phụ thuộc nhiều vào thương mại và đầu tư từ Trung Quốc.
